Dit weekend sprak ik met een vriendin in Frankrijk. Zij is Nederlandse, maar woont al zo lang als ik haar ken in Frankrijk. Je zou zeggen dat ze zich de Franse cultuur inmiddels behoorlijk eigen moet hebben gemaakt. Maar juist nu, nu de verdeeldheid in Europa toeneemt, de Franse overheid andere coronamaatregelen treft dan Nederland en de Franse pers los gaat op het onverantwoordelijke gedrag van de Nederlanders, voelt zij zich in het hart getroffen. Verscheurd is zelfs een woord dat ze gebruikte in ons gesprek. Haar hele Nederlandse waardenpatroon zegt dat de Nederlandse aanpak prima is. Maar haar hele Franse omgeving ziet Nederland als logische zondebok.

Europese eenheid

Verschillen in waarden en normen zorgen er al eeuwen voor dat culturen het op bepaalde vlakken fundamenteel met elkaar oneens zijn. De eenwording van Europa mag dan ook als een klein wonder worden beschouwd. Aan de andere kant: mensen hebben naast een gevoelskant ook een logische kant. En dat logische denken heeft gezorgd voor voldoende redenen om als Europa samen te willen werken. Dat werkt allemaal prima, zeker zolang zich niet al te veel problemen aandienen. Geen problemen, geen emoties en dus rationele en logische beslissingen.

De afgelopen weken is de wereld in rap tempo veranderd. Het coronavirus heeft Europa niet overgeslagen. Omdat de lidstaten van Europa allemaal hun eigen aanpak kiezen in de strijd tegen dit virus, worden de culturele tegenstellingen ineens pijnlijk duidelijk. En Nederland is dan een gemakkelijke zondebok. Waarom? Daar ga ik jullie in deze blog meer over vertellen.

Leiderschap

Allereerst de aanpak. Nederland verschilt van met name de Zuid-Europese culturen op het gebied van leiderschap. Een leider in Italië en Frankrijk wordt geacht de leiding te nemen en beslissingen te nemen die op iedereen van toepassing zijn. Van leiders wordt verwacht dat zij de oplossing hebben voor ieder probleem. En dus mag iedere oplossing opgelegd worden, in dit geval aan de bevolking. Nieuwe wetten, decreten, formulieren en extra controles moeten ervoor zorgen dat de bevolking doet wat de leiders hebben besloten.

Een Nederlandse leider is een meewerkend voorman. Nederlanders zijn over het algemeen zelf verantwoordelijk voor wat zij doen en hoe zij daar invulling aan geven. De Nederlandse leider is meer een coach die helpt bij de uitvoering en de implementatie. Natuurlijk, er zijn wetten en regels, maar het is aan de Nederlanders zelf om hier het nut van in te zien en er dan naar te gaan leven. Niet in opdracht van maar op advies van de leider.

De kritiek die de Nederlandse regering nu krijgt, is dat alle genomen maatregelen veel te vrijblijvend zijn. De kritiek die Nederlanders op het buitenlandse beleid hebben, is dat sommige maatregelen misschien wel helemaal niet nodig zijn als de mensen zelf ook een steentje bijdragen. Van mijn vriendin begreep ik dat de regels in Frankrijk vrij eenvoudig te omzeilen zijn. En mensen doen dat dan ook: als peuters die iets doen wat niet mag op het moment dat hun moeder even niet kijkt.

Omgaan met onzekerheid

Een tweede reden is de reactie van de mensen op onzekere situaties. In de Zuid-Europese landen reageren mensen heftiger op onzekerheid dan in het noorden van Europa. Als we niet zeker weten hoe alles gaat lopen, dan moeten er regels komen, wetten en voorschriften die ervoor zorgen dat de uitkomst van een situatie zo zeker mogelijk te voorspellen zijn. Bijvoorbeeld: als iedereen binnen blijft, dan is de kans op besmetting klein en het is bovendien gemakkelijk te handhaven.

In Nederland wordt veel geklaagd over de hoeveelheid regels, maar geloof mij als ik je zeg dat dit niets is in vergelijking met de eerder genoemde landen. Bovendien zijn de regels die er zijn ruimer interpreteerbaar en gaat de handhaving ervan uit van een zekere mate van eigen verantwoordelijkheid van de mensen die het betreft. Kortom: er gebeurt veel in overleg. De overheid in Nederland gelooft niet in het voorkomen van besmettingen, wel in het geleidelijk en minder snel verspreiden van het virus. De maatregelen zitten hem dus niet zozeer in het uitbannen van het virus als in het, zoals Jochem Myer ooit hilarisch verwoordde, “geven van een plekje” aan de realiteit van corona. Dat is een flink verschil.

Zondebok

Een derde reden is dat het vinden van een zondebok veel steun geeft in landen waar het gevoel bestaat dat zaken uit de hand lopen. Want als je het gevoel hebt de controle te verliezen, hoe fijn is het dan als je daar iemand de schuld van kan geven? Die schuldige is dan natuurlijk niet “één van ons” maar juist iemand van buiten. Nederland is met zijn andere aanpak de ideale zondebok. En dat geeft landen met een sterker gevoel van onzekerheid net een beetje meer geruststelling. Het is “wij” tegen “zij”. In Nederland worden de mensen zelf en individueel verantwoordelijk gehouden voor hun eigen gedrag. Of zoals Rutte het verwoordde: “We moeten het samen doen”. Als iedereen zijn eigen verantwoordelijkheid neemt, dan komt alles goed.

Zorgen voor jezelf

Op dit moment wordt Nederland ook als een van de dwarsliggers gezien als het gaat om de financiering van de economische malaise in het zuiden van Europa. De landen aldaar vinden dat zij vanwege hun lidmaatschap van Europa recht hebben op steun van de meer welvarende landen. Deze landen (onder andere Duitsland en Finland) zeggen nu, met Nederland voorop, dat de economische situatie in landen als Italië en Spanje al slecht was voor de crisis omdat zij hun financiële beleid niet op orde hadden. Nederland wel en daarom is er nu ruimte om de eigen economie te steunen. Als andere landen ook beter voor zichzelf hadden gezorgd, dan hadden zij het ook nu kunnen redden. “Voor jezelf zorgen” en “jezelf redden” zijn typische individualistische zienswijzen, kenmerkend voor bijvoorbeeld de Nederlandse cultuur. Het collectivistische Spanje kan hier geen begrip voor opbrengen: “We zijn toch één Europa?” vragen ze zich daar af.

Tot slot

En zo worden in tijden van crisis verschillen uitvergroot. En dat is jammer, want eigenlijk willen we allemaal hetzelfde: het indammen van deze crisis, zowel op het gebied van gezondheid als op het gebied van de economie. En laten we heel duidelijk zijn: ik ben geen arts en geen politica, maar ik ga ervan uit dat de aanpak van deze crisis in ieder land uiteindelijk leidt tot een verbetering van de huidige situatie. Kortom: het doel is hetzelfde, de weg ernaartoe is verschillend.

Laten we ons daarom vooral focussen op het doel en elkaar motiveren om daar te komen, of het nu linksom of rechtsom is.

Meer weten over cultuurverschillen en de uitwerking daarvan op de actualiteit? Stuur me dan gerust een mailtje via hilde@universale-training.nl